Нууц мэдээллийн уурхай

Гар утасны хяналтгүй хэрэгцээ бага насны хүүхдүүдийн тархины хөгжил, хүмүүжил төлөвшилд хэрхэн нөлөөлдөг тухай сэтгэл судлаач Б.Удвалтай ярилцлаа.

-Сүүлийн жилүүдэд гар утасны хэрэглээ бага насны хүүхдүүдийн дунд элбэг боллоо. Эцэг эхийн хараа хяналт сул байна уу?

-Өнөө үед эцэг эхчүүдэд нийгмийн стресс, ажлын ачаалал их байна. Ажлаасаа ирсэн аав, мөн өдөржин гэр орны ажил хийж, хүүхдээ харсан ээж хоёул амрах хэрэгтэй шүү дээ. Тиймээс хүүхдээ саатуулах шалгарсан арга нь гар утас хүүхдэдээ бариулах болж байгаа юм. Мөн манай залуус төлөвлөөгүй хүүхэдтэй болох тохиолдол их байна. Үүнийг буруутгаж байгаа хэрэг биш. Гэхдээ нийт эцэг эхчүүдэд  хүүхэд хүмүүжүүлэх, асрах, халамжлах, хүүхэдтэй харилцах мэдлэг, туршлага  дутмаг байдаг. Хүүхдэд зориулсан ихэнх контент хурдан үйл явдалтай, дуу чимээ нь хүүхдийн анхаарлыг амархан татдаг. Энэ төрлийн бичлэг нь хүүхдэд анхаарал төвлөрөлт муу байх суурь болдог. Зарим эцэг эхчүүд хүүхдээ хооллохын тулд, уйлахыг нь болиулахын тулд гар утас бариулдаг болсон байна.

Энэ бол буруу зуршилд хүүхдээ сургаж байгаа үйлдэл юм. Хятад улсад наймаас доош насны хүүхэд өдөрт 40 минут гар утас ашиглах дүрэмтэй байдаг.

-Бага насны хүүхэд гар утас хэт их ашиглах нь эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлдөг вэ?

-Хүүхдийн насны ангиллаас хамаарч гар утасны замбараагүй хэрэглээний сөрөг нөлөө илэрдэг.Мэдээж гар утасны хяналтгүй хэрэглээ томчуудын эрүүл мэндэд ч сөрөг нөлөөтэй байдаг учраас 0-2 насны хүүхэд ямар ч тохиолдолд гар утас хэрэглэх ёсгүй. Учир нь энэ насанд хүүхдийн тархины хөгжим эрчимтэй явагдаж байдаг учраас гар утас маш сөрөг нөлөөтэй. Зайлшгүй хэрэглүүлэх шаардлагатай бол хамгийн ихдээ 15 минут бол дээд хэмжээ.

Хэл ярианы хоцрогдол, хөдөлгөөний дутагдал, анхаарал төвлөрөх чадвар муудах, уур уцаартай болох, түрэмгий авиртай болох гэх мэт сөрөг талуудтай.

-Гар утасны зөв хэрэглээг хүүхдэд сургах нь ямар үр ашигтай вэ?

-Анхнаасаа эцэг эхчүүд хүүхдэд гар утсыг зөв таниулах хэрэгтэй. Ингэснээр өөрийгөө хянах, удирдах чадварт хүүхдээ сургаж байгаа юм. Гар утасны хэрэглээ бага байгаа хүүхдийн танин мэдэхүйн болоод тархины хөгжил эрүүл явагддаг. Учир нь эргэн тойрны бүх зүйлсээ танин мэдэх оролдлого хийнэ. Зөвхөн дэлгэц ширтэх бус гэрийнхээ тавилгануудаа тэмтэрч үзэх нь хүртэл хүүхдийн хувьд танин мэдэхүйн чухал үйлдэл юм. Юмсын шинж чанарыг таньж мэдэх боломж ерөөсөө гараараа барьж үзэх шүү дээ.

-Хэрхэн хүүхдийнхээ гар утасны хэрэглээг багасгах хэрэгтэй вэ?

-Хүүхэд өсгөх, хүмүүжүүлэх гэдэг амархан зүйл биш. Эцэг эхээс маш их тэвчээртэй ба тууштай байдал шаарддаг. Хүүхдийнхээ гар утасны хэрэглээг багасгахыг хүсэж байгаа бол тууштай байх хэрэгтэй. Та хүүхдэд бүх зүйлийг шинээр зааж өгч байдаг. Хүүхэд анхны оролдлогоор сурахгүй, хоёроос гурван долоо хоног тууштай байж хүүхдэдээ аливаа зүйлсийг зааж сургана. Тэр хугацаанд хүүхэд тань таны эсрэг тэмцэнэ, уурлана, уйлна. Гэхдээ үүний үр дүнд хүүхэд сурах болно. Гар утсыг хурааж авсан бол өөр хийх зүйлийг хүүхдэд олж өгөх, түүнчлэн хамтран хийх хэрэгтэй.

-Жишээлбэл?

-Гар утасны оронд гэр бүлийн амьд харилцаа маш чухал. Хамтдаа тоглох, хоол хийх, ярилцах, үлгэр унших, монгол наадгай ч тоглож болно шүү дээ.  Мөн хүүхдийнхээ дуртай хүүхэлдэйн киног хамтдаа үзээд тухайн киног тайлбарлаж өгөөд, ярилцаж хүүхэдтэйгээ цагийг өнгөрөөх боломжтой. Учир нь хүүхэд хүүхэлдэйн кино үзээд юу буруу, юу зөв гэдгийг тунгаах чадваргүй. Тиймээс эцэг эх цензургүй хүүхэлдэйн киног ганцаараанг нь үзүүлэх биш хамтдаа үзэх хэрэгтэй болно. Тухайн хүүхэлдэйн кино таны хүүхдэд ямар үлгэр дуурайлал үзүүлэх вэ гэдгийг мэдэж байх ёстой.

-Хүүхдийнхээ юу үзэж, харж байгааг хянах хэрэгтэй юү?

-Манай хүүхэд youtube үзээд англи хэлтэй болчихсон гэсэн өрөөсгөл ойлголт байдаг. Таны хэр их хараа хяналтгүй эцэг эх вэ гэдэг л үүнээс харагдаж байгаа юм. Хүүхэд автоматаар гадаад үг сурч байгаа болохоос биш тухайн үгнийхээ илэрхийллийг бүрэн ойлгохгүй. Мөн эх хэлний дархлаанд сөргөөр нөлөөлж байна гэсэн үг. Хүүхэд дэлгэцтэй харьцаж эхэлсэн цагаас та хүүхдийнхээ үзэж байгаа зүйлсэд, хандаж байгаа сайтуудад хяналт тавих хэрэгтэй. Насны ангилал болоод тухайн контентод агуулагдаж байгаа санааг та мэдэж байх ёстой. Хүүхдэд буруу ойлголт, үлгэр дуурайлал өгөх зүйлс байгаа эсэхийг та мэдэхгүй учир заавал хянах хэрэгтэй. Хүүхэд өсөж томрохын хэрээр эцэг эххүүхдийн харилцаа илүү дотно байх хэрэгтэй. Утсыг нь шууд шүүрч аваад хурааж шалгах бус хүүхдээсээ асуух байдлаар хяналт тавьж болно.Бага насны хүүхэд юмсыг шүүлтүүргүйгээр даган дуурайж суралцдаг. Тиймээс хүүхэд үзсэн зүйлсээ хийх болно. Та хүүхдийнхээ хэрэглээнд анхаарал тавих уу. Үгүй бол таны хүүхдийг та биш, гар утас хүмүүжүүлэх юм гэж үү? “Донтуулах чадвар”аараа гар утас биднээс илүү ухаалаг байдаг нь гарцаагүй.